Çöp Arkeolojisi: Bizans’tan Günümüze Tarihi Çöpler Anlatıyor

Tarih denilince akla genellikle görkemli yapılar, sanat eserleri veya mezarlar gelir. Ancak arkeologlar için eski toplumların geride bıraktığı çöp yığınları da önemli bilgi kaynaklarıdır. “Garbology” ya da çöp arkeolojisi olarak bilinen bu bilim dalı, geçmiş toplumların tüketim alışkanlıklarını, sağlık durumlarını, ticaret ilişkilerini ve çevre koşullarını ortaya çıkarıyor.

Çöp arkeolojisinin modern anlamda doğuşu, 1970’li yıllarda ABD’de William Rathje öncülüğünde başlatılan “Garbage Project” ile gerçekleşti. Rathje ve ekibi, çöpleri inceleyerek insanların anketlerde söylediklerinden çok farklı davranışlar sergilediğini ortaya koydu. ABD ve Kanada’daki çöplüklerde yapılan çalışmalar, yalnızca geçmişi anlamakla kalmayıp atık yönetimi ve iklim değişikliği üzerine öneriler geliştirilmesine de katkı sağladı.

Bugüne kadar yapılan araştırmalar, çöplerin bireylerin gerçek yaşamlarını yansıttığını, söylemlerle fiili tüketim arasında farklar olduğunu gösterdi. Çöp arkeolojisi, geçmiş toplumların günlük yaşamını yeniden inşa etmenin yanı sıra, modern tüketim alışkanlıklarını da anlamayı kolaylaştırıyor.

Özellikle Bizans İmparatorluğu’na dair yapılan çalışmalar dikkat çekiyor. 2019 yılında Elusa kentinde yapılan incelemelerde çöplüklerden elde edilen seramik parçaları, tohumlar, zeytin çekirdekleri ve ithal yiyecek kalıntıları, şehrin karşı karşıya olduğu krizleri ortaya koydu. Araştırmalar, 6. yüzyılda Kentin çöp birikimlerinin sona ermesiyle birlikte altyapı sorunlarının ve iklim ile veba salgınlarının şehrin etkinliğini kaybetmesine yol açtığını gösterdi.

Çöp arkeolojisi, geçmişi anlamak kadar, bugünümüzü yorumlamakta da büyük önem taşıyor. Araştırmacılar, dikkatle incelenmiş çöp yığınlarından, toplumsal davranışlar, ekonomik durum ve çevresel etkiler hakkında derin bilgilere ulaşabiliyor. Bu sayede tarih, yalnızca anıtlardan ibaret değil, günlük yaşamın sıradan parçalarından da öğrenilebilen bir kaynak haline geliyor.